CPTPP: Thương mại vẫn tiếp tục dù không có Mỹ

Câu chuyện thương mại quan trọng nhất trong năm có lẽ vừa diễn ra ở nơi cách Tổng thống Mỹ Donald Trump 8.046 km.

Ông Trump đang thúc đẩy các khoản thuế quan áp lên thép và nhôm nhập khẩu, động thái được xem như là việc Mỹ rút lui khỏi trật tự toàn cầu mà chính nước này viết ra từ năm 1945. Khi nhìn các động thái như áp thuế, đe dọa Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NATA) và sự kiện Brexit (Anh rời Liên minh châu Âu), có vẻ như thương mại tự do và sự hợp nhất của các nền kinh tế đang dần biến mất.

Song hãy nhìn lại: Một điều rất thú vị vừa diễn ra ở Chile. Hôm 8.3, 11 nước ký kết hiệp định thương mại tự do mà thực chất chính là hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương mà không có Mỹ.

Chile, New Zealand, Canada và các nước bạn dưới sự dẫn dắt của Nhật Bản, đã hoàn tất CPTPP ẢNH: AFP

Dù hiệp định mới có cái tên hơi khác và một số điều khoản không như cũ, thông điệp được gửi đi vẫn rõ ràng và có tinh thần chào đón. Cam kết của Mỹ với tự do thương mại đang bị hoài nghi, song điều này không có nghĩa là thương mại tự do và các hiệp định thương mại tự do đã là chuyện của quá khứ. Sự hậu thuẫn của Mỹ dành cho thương mại tự do thường được liên kết với tương lai của tự do thương mại, song thỏa thuận mới này vừa bác bỏ liên kết đó.

Việc các hiệp định đa phương có thể được xúc tiến mà không có Mỹ là chuyện đáng chú ý. Việc nước dẫn đầu trong hiệp định CPTPP lần này là Nhật Bản cũng là chuyện đáng quan tâm. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe làm được hai việc lớn: thứ nhất, ông hủy chân dung một pháo đài bảo hộ của Nhật Bản và thứ nhì, ông cho thấy nước Nhật có thể dẫn đầu ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương mà không có Mỹ – nước vốn được xem là bảo vệ và tài trợ cho Nhật Bản.

Hiện 11 nước tham gia hiệp định CPTPP vẫn cần phê duyệt hiệp định. Không có Mỹ, hiệp định không có những nhân tố như ban đầu. Nó cũng không bao gồm tất cả quốc gia châu Á, thiếu Hàn Quốc, Indonesia và vài nước là đồng minh Mỹ như Phlippines. Canada và Mexico bên kia bờ Thái Bình Dương thì có tham gia. CPTPP không bao gồm Trung Quốc như TPP để tạo thành một khối thương mại có thể làm đối trọng với sức ảnh hưởng to lớn của Đại lục.

Cựu bộ trưởng thương mại một nước châu Á có tham gia TPP chia sẻ rằng không có chuyện ông Abe đi tiếp với hiệp định mà không một lần ngầm hiểu hoặc kỳ vọng rằng Mỹ sẽ quay lại bàn đàm phán. Ông Trump có nói rằng ông có thể trở lại trong một số trường hợp nhất định, nhưng không đem lại nhiều niềm tin.

Vì vậy, TPP chẳng hoàn hảo. Nhưng điều đó có sao? Hiệp định vẫn cho thấy rằng thế giới sẽ không đợi Mỹ. Thương mại tự do không chấm dứt chỉ vì Mỹ quyết định rời cuộc chơi.