“Mộc bản Trường học Phúc Giang” là di sản tư liệu ký ức thế giới
Ngày 25-9, tại TP Hà Tĩnh, bà Susan Vize, Quyền Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam đã trao Bằng công nhận “Mộc bản Trường học Phúc Giang” là Di sản tư liệu ký ức thế giới của UNESCO khu vực Châu Á- Thái Bình Dương cho tỉnh Hà Tĩnh và dòng họ Nguyễn Huy.
Mộc bản Trường học Phúc Giang (còn gọi là Mộc bản Trường Lưu) là bộ ván khắc dùng để in sách “giáo khoa” phục vụ cho việc dạy và học, được hình thành trong quá trình hoạt động văn hóa của dòng họ Nguyễn Huy từ thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XX tại trường học Phúc Giang, làng Trường Lưu, xã Lai Thạch, H. Thiên Lộc, nay thuộc xã Trường Lộc, H. Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.
Một số “Mộc bản Trường học Phúc Giang” trưng bày tại buổi lễ.
Mộc bản trường học Phúc Giang là các tác phẩm có chọn lọc được các tác gia họ Nguyễn Huy như: Nguyễn Huy Tửu, Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Cự, Nguyễn Huy Quýnh và Nguyễn Huy Tự biên soạn, viết chữ và tổ chức khắc in. Hình thức khắc tinh xảo, phong phú, chữ viết đẹp trên chất liệu gỗ, lưu giữ các bút tích, ấn triện, gia huy, dấu khẳng định bản quyền của các nhà giáo, nhà văn, nhà thơ trong một gia đình ba thế hệ ở thế kỷ XVIII, chứa nhiều thông tin về lịch sử; chính trị-xã hội, tư tưởng-văn hóa; bang giao, tiếp thu và phát triển đạo Khổng. Là di sản tư liệu thể hiện sự ảnh hưởng và tầm quan trọng của Nho giáo đối với đất nước trong việc đào tạo nhân tài, mỗi mộc bản là một cổ vật quý hiếm, tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Trường học Phúc Giang đã góp phần đào tạo hơn 30 Tiến sĩ và nhiều Hương cống, Cử nhân. Nhiều người trong số họ về sau là các nhà chính trị, hoạt động xã hội xuất sắc, các nhà văn hóa, nhà giáo nổi tiếng, có ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển của quê hương, đất nước.
Toàn bộ Mộc bản Trường học Phúc Giang được lưu giữ, bảo quản tại tư gia họ Nguyễn Huy, là khối mộc bản duy nhất, cổ nhất về giáo dục của một dòng họ còn lưu giữ được ở Việt Nam. Di sản bao gồm 383 bản, chữ viết trên mộc bản là chữ Hán ngược, được khắc trên ván, đẹp, thanh thoát, với nhiều dạng chữ như: Lệ thư, Thảo thư, giản tự, dị tự, tục tự, cổ tự, chữ kiêng húy… hàm chứa nhiều giá trị. Phần lớn các mộc bản khắc 2 mặt, một số ít khắc một mặt là tên sách, tờ đầu, lời tựa, tự, bạt, được trình bày chính giữa là tên sách, trang, tập, quyển; mỗi bản để lề trên 1-1,2 cm, dưới 1-1,2 cm, lề phải 1 cm và lề trái 1 cm.
Mỗi mộc bản là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, tỉ mỉ, chữ được viết với thư pháp đẹp đẽ. Các tư liệu được khắc trong bộ sưu tập độc đáo phản ánh lịch sử, chính trị, văn hóa, giáo dục, kinh tế, xã hội, tư tưởng và sự tương tác giữa các dòng họ khác nhau. Các tư liệu được khắc bằng tay trên các bản gỗ, được bảo quản bởi dòng họ Nguyễn Huy, được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác và nay được giới thiệu tới người dân Việt Nam cũng như khu vực Châu Á- Thái Bình Dương. Bằng việc ghi danh Mộc bản trường học Phúc Giang trong Chương trình Ký ức Thế giới Khu vực Châu Á- Thái Bình Dương, UNESCO cũng ghi nhận những nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát huy di sản cũng như sự chia sẻ các di sản này với cộng đồng quốc tế”.
